De wacht aangezegd door GZA Ziekenhuizen

Lang leek in Vlaanderen een duopolie te bestaan in kwaliteitscontrole: het Amerikaanse JCI (Joint Commission International) en het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ, intussen veranderd in Qualicor Europe) leken alleen de lakens uit te delen voor de ziekenhuisaccreditatie. Hoe kwam het zover en waarom wil men het nu over een andere boeg gooien?

Voordien bestond een zogenaamd systeemtoezicht van de Vlaamse overheid, relatief star met redelijk wat administratieve rompslomp en formalistisch van aard. Het leek eerder op window dressing. Maar een tiental jaren geleden kreeg Vlaanderen de kwaliteitsbewaking van de ziekenhuizen in handen bij de zesde staatshervorming. Reden voor toenmalig Vlaams minister van Welzijn Vandeurzen om aan te sturen op een echte doorgedreven accreditatie. Marc Noppen, CEO UZ Brussel, beschrijft in zijn recent verschenen boek ‘Gewoon anders’ (1) dat de minister daartoe een trucje gebruikte om de ziekenhuizen aan boord te hijsen: wie dat deed, kreeg als beloning een vrijstelling van het vermaledijde systeemtoezicht. Daarmee sloeg de minister twee vliegen in één klap, want zijn overheid werd ontlast van de moeilijke opdracht van het systeemtoezicht en bovendien moesten de ziekenhuizen zelf opdraaien voor de kosten van de externe audits. Kosten die sommige instellingen wel verantwoord vonden. Zeker in het begin slaagden ze er zo in om een eigen kwaliteitsbeleid te ontwikkelen en het personeel te motiveren voor het moment van de waarheid: de controles van buitenaf door prestigieuze inspecteurs.

Tot dan de CEO van GZA Ziekenhuizen, Willeke Dijkhoffz, JCI de wacht aanzegde eind 2019. Een donderslag bij heldere hemel leek het wel, maar “GZA neemt deze beslissing na een interne evaluatie van de accreditatie door JCI. En die was blijkbaar niet zo positief”, liet ze optekenen in de pers.”GZA Ziekenhuizen wil evolueren naar een administratieve vereenvoudiging binnen een eigen kwaliteitssysteem onder toezicht van de Vlaamse overheid”, luidde de droge boodschap. Daarmee legde GZA Ziekenhuizen in afwachting van een nieuw kwaliteitssysteem de bal weer in het kamp van de Vlaamse overheid. De instelling wou ook meer inzetten op de patiëntenbeleving. Overigens was intussen ook het vernieuwingseffect van beide externe accreditatiesystemen weggeëbd.

Kind niet met badwater weggooien

Ongeveer tegelijkertijd verdedigde dokter Dirk Maes, kersvers directeur van AZ Sint-Lucas Gent, de bestaande accreditatiesystemen. Dr. Maes was toen ook, voor alle duidelijkheid, voorzitter van het college kwaliteitsverklaringen NIAZ. Ook hij stond weliswaar open voor vernieuwingen, maar wou in de accreditatiediscussie het kind niet met het badwater weggooien. In ieder geval was het startschot gegeven om grondig te reflecteren over nieuwe kwaliteitssystemen. Zeker de pandemie versnelde dat proces nog, want qua kwaliteitstoetsing kon de covid-crisis wel tellen.

Zoals het er nu naar uitziet, evolueren we naar twee modellen en op termijn misschien naar één standaard. Eén model werd op poten gezet door het UZ Gent en behoudt nog een weliswaar bescheiden plaats voor Qualicor Europe. Het andere accreditatiesysteem is ontwikkeld door het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid (LIGB) en draait op dit moment proef in twee algemene ziekenhuizen: Jessa Ziekenhuis in Hasselt en AZ Sint-Trudo in Sint-Truiden. Maar of die systemen ook voldoende aantrekkingskracht zullen uitoefenen op de andere ziekenhuizen, is een open vraag. De meeste ziekenhuizen zitten immers nog vast in hun huidige JCI- of NIAZ-traject. Maar het moment breekt wel aan dat ze moeten beslissen hoe het nu verder moet met hun kwaliteitscontrole die je niet van de ene op de andere dag kunt omgooien.

1. Gewoon anders. Een vurig pleidooi voor een ongewone gang van zaken. Prof. dr. Marc Noppen, CEO UZ Brussel. Borgerhoff & Lamberigts, 2021. ISBN 9-7894369-34367. Prijs: 22,99 euro.

Dit is een mededeling van de laboratoria MSD.
Dit nummer werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van MSD. De inhoud ervan weerspiegelt de opinie van de auteurs en niet noodzakelijk deze van MSD.